Historia szkoły

 

Znane dzieje szkoły w Latowiczu rozpoczynają się w poł. XV w., kiedy istniała tu szkoła parafialna. Wtedy Mikołaj z Latowicza „Nicolaus de Lathovicz” po ukończeniu tej właśnie miejscowej szkoły podjął dalszą naukę – studia w Krakowie, gdzie w 1445 r. zdobył dyplom magistra teologii na Akademii Sztuk Wyzwolonych, w 1468 r. został wykładowcą, a następnie po uzyskaniu stopnia doktora, w 1477 r. dziekanem tek uczelni. Był kanonikiem płockim, skrybą, kopistą krakowskim, przepisał m. in. „Librum Chronicum ex Archivo Ducis Poloniae, quoad capitulum pertinens” – czyli kronikę Wincentego Kadłubka. W ślad za nim poszli Andrzej (w 1441 r.) i Mikołaj Jan (w 1474 r.), który podjął dalsze studia w Rzymie.
W XVI w. szkoła znajdowała się przy kościele św. Wawrzyńca, uczęszczali do niej tylko chłopcy, a w 1533 r. bakałarzem był Leonard. Nauka obejmowała czytanie, pisanie, rachunki i początki katechizmu. Program nauki w szkole miejskiej, która znajdowała się w Latowiczu obejmował również: gramatykę, lekturę, początki języka greckiego, logikę i elementy filozofii. Największy nacisk kładziono na naukę ministrantury, śpiew kościelny, umiejętność recytacji katechizmu, obliczanie kalendarza kościelnego oraz podstawową znajomość łaciny. Uczniowie szkół elementarnych, wraz z nauczycielem mieli obowiązek czynnie uczestniczyć we mszy św. i śpiewu w chórze.
Po powołaniu w 1773 r. Komisji Edukacji Narodowej, około 1789 r. w Latowiczuzałożona została rządowa szkoła. Była to powszechna szkoła elementarna. Szkoła mieściła się w murowanym budynku, a naukę prowadził jeden nauczyciel. Program nauki obejmował: katechizm, czytanie i pisanie po polsku, rachunek obejmujący cztery działania arytmetyczne, poznanie miar, wag i pieniędzy używanych w kraju oraz  śpiew kościelny. Nauka odbywała się od 1 września do końca lipca,  w okresie letnim 3 godziny przed południem i 2 godziny po południu. Szkołę latowicką związaną silnie z kościołem wspierały finansowo tutejsze bractwa: Trójcy Świętej i Różańca Świętego.
Po upadku powstania styczniowego carat odebrał Królestwu Polskiemu resztki autonomii oraz podjął pełną rusyfikację szkolnictwa. Istniejącą w Latowiczu szkołę miejską, przekształcono w rosyjską elementarną szkołę wiejską. Zabroniono nauczania języka polskiego, geografii i historii Polski, a językiem wykładowym stał się rosyjski. Rusyfikacja objęła szkołę w Latowiczu, przyczyniając się do gwałtownego obniżenia poziomu wykształcenia. Za mówienie w języku polskim nawet na przerwach groziły uczniom surowe kary, a na rodziców spadały represje zaborcy.
     Proces rusyfikacji trwał do 1905 r., kiedy podczas rewolucji w Rosji, na ziemiach Królestwa Polskiego doszło do walki o Polską Szkołę. 3 III 1905 r. w Latowiczu miały miejsce pierwsze wystąpienia – w rynku zawieszono na drzewie czerwony sztandar. Z apteki, sklepów i urzędów pozrywano szyldy rosyjskie. 7 listopada 1905 r. ok. 60 mieszkańców osady zebrało się w szkole początkowej i zażądało od nauczyciela prowadzenia lekcji w języku polskim, a gdy ten nie chciał się na to zgodzić podarto rosyjskie podręczniki, a dzieci rozeszły się do domów. Następnie w dniach 11-14 XI 1905 r. odbyła się w miasteczku manifestacja patriotyczna ludności, niesiono flagi narodowe, wznoszono okrzyki rewolucyjne i domagano się polskiej szkoły. W dniu 12 XI 1905 r. na wiecu, który zgromadził ok. 1500 ludzi, podjęto uchwałę żądającą zniesienia stanu wojennego, wolności słowa, druku, zorganizowania milicji ludowej i wprowadzenia w szkole i urzędach języka polskiego. Następnego dnia miejscowa szkoła, urząd gminny i sąd zawiesiły zajęcia. Wystąpienia miejscowej ludności odbyły się też 13 listopada i były znaczące ze względu na liczbę osób uczestniczących w strajku. Tym razem zgromadziło się tu około 600 osób. Zażądano przerwania posiedzeń sądu gminnego i zawieszenia działalności urzędu gminy do czasu wprowadzenia jako urzędowego języka polskiego do tych instytucji. W szkole początkowej tłum zamknąwszy okiennice, usunął uczące się dzieci i przykazał nauczycielowi, żeby nie rozpoczynał zajęć dopóki nauka nie będzie odbywać się po polsku.
     Szkoła w Latowiczu, na mocy zarządzenia gubernatora warszawskiego z dn. 22 marca 1907 r. otrzymała pozwolenie na nauczanie religii przez miejscowego proboszcza ks. Józefa Raubę.
Szkoła polska w Latowiczu powstała 18 listopada 1918 r
. W 1928 r. w związku z rocznicą dziesięciolecia szkoły polskiej, na zachód od kościoła w Latowiczu, została ustawiona figura św. Stanisława Kostki z Dzieciątkiem Jezus na ręku – opiekuna szkoły w Latowiczu – zarazem patrona i orędownika szkół w rozległej parafii Latowicz obejmującej wówczas Wielgolas i Starogród. W latach 1932-1938 wzniesiony został  murowany 2-piętrowy budynek szkoły. W XX-leciu międzywojennym ogromną rolę w procesie wychowawczym odgrywał Kościół, a szkoła była związana z parafią. Ogromną rolę w kształtowaniu świadomości narodowej lokalnej społeczności odegrali duszpasterze, którzy byli członkami Dozoru SzkolnegoW szkole obecna była religia, na katechezę przychodził do szkoły ks. wikariusz, a nauczyciele współpracowali z parafią.
Każdego dnia rankiem, przed pierwszą lekcją, bez względu na to jaki to był przedmiot, uczniowie wraz z nauczycielem odmawiali modlitwę„Duchu Święty, który oświecasz rozum, dodaj nam ochoty i dobrej pamięci aby ta nauka była dla nas z pożytkiem doczesnym i wiecznym. O Maryjo Królowo Korony Polskiej Módl się za nami”. Przed lekcjami śpiewano też „Kiedy ranne wstają zorze”. Również na zakończenie dnia nauki, pod koniec ostatniej lekcji uczniowie wraz z nauczycielem odmawiali modlitwę: „Dziękujemy Ci, Boże za świętość tej nauki, pragniemy, abyśmy nią oświeceni, mogli Cię zawsze wielbić i Twą wolę wypełniać. Maryjo Królowo Korony Polskiej, Błogosław Ojczyźnie naszej”, albo: „Dzięki Boże Ci składamy, żeś swą łaską wspomógł nas i dozwolił przy nauce, pożytecznie spędzić czas”. Uczniowie i nauczyciele każdej niedzieli uczestniczyli w porannej mszy św. o godz. 9:00. Wszyscy zbierali się w szkole, a następnie ustawieni czwórkami przechodzili do kościoła.
W Latowiczu powstały dwie drużyny harcerskie żeńska – w 1920 r. i męska im. Tadeusza Kościuszki w 1929 r. po przekształceniu funkcjonującej tu od 1917 r. drużyny skautów nastawionej na pracę niepodległościową, wychowanie ideowo-moralne, patriotyczne i podnoszenie sprawności fizycznej.
Po wybuchu II wojny światowej, od września do listopada 1939 r. nauka została wstrzymana. Wznowiono ją po ustaniu działań wojennych dopiero w grudniu 1939 r. Żandarmeria niemiecka zajęła murowany budynek szkoły, a młodzież została przeniesiona do „Starej Szkoły” i  budynku p. Zajdowskiego.
W murowanym budynku szkoły w dniach 12-20 lutego 1944 r. Niemcy przetrzymywali ponad 100 osób aresztowanych z powiatu mińskiego. Byli to żołnierze AK i osoby nie związane z ruchem oporu, których hitlerowcy torturowali. Nocą 19/20 lutego miała miejsce nieudana akcja AK odbicia więźniów, których następnego dnia Niemcy wywieźli do obozów zagłady, gdzie 82 zamordowali.
W 1940 r. w Latowiczu powstały Tajne Gimnazjalne Komplety, a ich kierownikiem był Jan Dzięcioł-Stabiński. Nauka odbywała się w Latowiczu, Chyżynach, Transborze i Wielgolesie. Prowadzono naukę zakazanej przez okupanta geografii, historii oraz języka polskiego.
     W latach 1945-1948 funkcjonowało w Latowiczu gimnazjum samorządowe. Szkoła miała profil humanistyczny, odbywało się dużo zajęć j. polskiego, historii, nauki o Polsce współczesnej i religii, nauczano także języków obcych: łaciny, niemieckiego, angielskiego i rosyjskiego. W 1948 r., gimnazjum uległo reorganizacji, nauczycieli przeniesiono do Mrozów, tworząc tam Liceum Ogólnokształcące.
W okresie powojennym stopniowo gromadzono bazę dydaktyczną. Powstawały warunki do poszerzania wiedzy. Funkcjonowanie szkoły podstawowej w okresie PRL zapewniło wszystkim mieszkańcom klasyczne elementarne wykształcenie. W latach 1945-1989 szkołę podstawową w Latowiczu ukończyło 1640 absolwentów.
Po wojnie władze państwowe nie uznały konkordatu, w konsekwencji czego w latach 50. wycofano religię ze szkół. Wiszące dotąd w salach lekcyjnych krzyże, zostały usunięte. Nauczanie religii odbywało się w tym okresie w kościele, domu parafialnym i innych punktach katechetycznych, przed lub po lekcjach. Nauczaniem objęte były wszystkie dzieci.
Po zmianach ustrojowych w 1989 r. religia w 1990 r. powróciła do szkoły w Latowiczu.
W latach 1999-2003 funkcjonowało Gimnazjum w Latowiczu z oddziałami w Wielgolesie, a 31 sierpnia 2003 r. uległo reorganizacji – zostało rozdzielone na dwa zespoły szkół w: Latowiczu i Wielgolesie.
Od 1 września 2000 r. realizowany jest patriotyczny przedmiot edukacja regionalna wg programu „Historia Regionu Latowickiego. Dziedzictwo kulturowe w regionie”.
     W 2014 r. nawiązując do historycznych tradycji, szkole nadano imię ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego.

Kierownicy i dyrektorzy szkół w Latowiczu

Szkoła Podstawowa

1918 – 1924 – Ludwik Ozimek
1924 – 1933 – Aleksander Waksemburg
1933 – 1947 – Jan Dzięcioł-Stabiński
1947 – 1950 – Michał Grodzicki
1950 – 1956 – Wacław Pieńkowski
1956 – 1959 – Eugeniusz Osiński
1959 – 1963 – Władysław Jesień
1963 – 1964 – Kazimierz Wandałowski
1964 – 1965 – Jan Ozimek
1965 – 1970 – Jan Zwierz
1970 – 1976 – Mieczysław Podstawka
1976 – 1985 – Wiesław Kuźnia
1986 – 1991 – Alina Gajowniczek
1991 – 2003 – Bożena Kania
2003 – 2013 – Joanna Papińska
2013 – 2021 – Wiesława Kosobudzka 
2021 -…- Mariusz Prekurat

Gimnazjum

1945 – 1948 – Jan Dzięcioł-Stabiński
1999 – 2003 – Roma Piłatkowska
2003 – 2013 – Joanna Papińska
2013 – 2019 – Wiesława Kosobudzka

Oprac. Zygmunt Tomasz Gajowniczek